Ekourbanistyka

Niech mury... walczą ze smogiem

dr Zygmunt Fura

O murach śpiewał w latach osiemdziesiątych bard Solidarności Jacek Kaczmarski. Metaforycznie, o burzeniu starych murów. Wiele się ostało... Teraz okazuje się, że mury mogą walczyć ze smogiem. Tak, mogą walczyć i to w dwojaki sposób. Albo pokryte specjalną farba, albo zielenią jako zielone ściany. Do murów mogą dołączyć też dachy.

Mural wykonany przy użyciu specjalnej farby w Zabrzu - pochłania zanieczyszczenia z powietrza. Taką scianę-mural zafundował Tauron. Tu można zobaczyć jednego z ojców polskiej niepodległości, czyli Wojciecha Korfantego. Jest więc połączenie pożytecznego z pięknem, a jakże z jakim pięknem-pięknem polskiej historii.

Wykorzystano specjalną farbę, która pochłania zanieczyszczenia z powietrza. 1 m2 pokryty tego rodzaju farbą redukuje 0,44 g tlenków azotu, odrobinę więcej niż oczyszcza dziennie średniej wielkości drzewo. Mural w ciągu miesiąca oczyści 11 340 000 m3 powietrza.

Zastosowana farba antysmogowa nie tylko neutralizuje tlenki azotu, ale również zmniejsza zanieczyszczenia powietrza formaldehydem oraz zapobiega rozwojowi bakterii i pleśni na powłoce. Tlenki azotu pochodzą głównie ze spalin. Jest to rozwiązanie na budynki ulokowane pośród uciążliwych ulic, gdzie jest duże natężenie ruchu samochodowego.

Podobny mural jak Zabrze zafundował sobie Poznań, osiedlowy dom kultury. Tutaj mural przez kolejne dziesięć lat ma zmniejszać zanieczyszczenie powietrza tak samo, jak 77 drzew. Mural ma powierzchnie 77 metrów kwadratowych.

Z informacji uzyskanych od producenta farby, zawarty w niej dwutlenek tytanu skutecznie usuwa bakterie i grzyby, a także wiąże na powierzchni tlenki azotu i siarki, amoniak, ozon i tlenek węgla. Potem związki te spłukuje deszcz. Dodatkowo farba usuwa nieprzyjemne zapachy oraz obniża temperaturę pomalowanej powierzchni, co zmniejsza koszty chłodzenia budynku nawet do 29 proc. Farba jest produkcji włoskiej opatentowana w 43 krajach.

Niemieccy naukowcy w Erlangen z kolei opracowali farbe o podobnych zaletach na użytek wewnętrzny. Pomalowane sciany pochłaniają formaldehyd, który np. występuje w meblach i politurach.

Zbadano, że 1 km kw. powierzchni pomalowanej taką specjalna farbą może usunąć rocznie z atmosfery aż 32 tony substancji zanieczyszczonych.

Innym sposobem walki ze smogiem poprzez ściany są wertykalne ogrody - ściany z zielenią.

Już pod koniec lat 80-tych badacze z NASA udowodnili, że rośliny skutecznie oczyszczają powietrze. Elewacje z zielenią to modny trend w budownictwie, pojawiła się eko-architektura. Często spotykane wertykalne ogrody są już w polskich miastach. Dużo pojawia się komunikatów i doniesien na naukowych kongresach. Wiedza na ten temat jest obszerna. Teraz pora na jej wykorzystanie.

Wśród najbardziej oczyszczających powietrze roślin są: bluszcz pospolity, figowiec benjamina, chryzantema wielokwiatowa, rapis wyniosły oraz różne odmiany dracen.

Jedna z polskich firm oferuje takie zielone ściany które redukują tlenku azotu aż o 20%, redukcję pyłu PM₁₀ o 35%, a także spadek temperatury wokół ściany do 16°C . Zielona ściana magazynuje również 750l wody (100m²/24h), w procesie fotosyntezy produkuje tlen (155m² zielonej ściany zapewnia odpowiednią ilość tlenu dla jednej osoby na cały dzień). Wystarczy zaledwie 100m², które pochłonie 250kg CO₂ w ciągu roku – jest to wartość porównywalna ze szpalerem drzew przyulicznych. Pionowy ogród może powstać praktycznie na każdej ścianie za pomocą specjalnych zawieszeń i mocowań. Co ważne, takie ogrody pojawiają się zarówno na fasadach jak i wewnątrz budynków, a ich powierzchnie potrafią zaskoczyć! We wnętrzach budynków należy doświetlać pionowy ogród lampami, dzięki czemu żywe obrazy zawsze będą pięknie wyglądać i dobrze się rozwijać. Ściany zewnętrzne, pomimo ujemnych temperatur zimą, mogą zachwycać zielenią nawet przez cały rok.

Oczywiście w ogrodach zielonych (ścianach) należy wykorzystywać zieleń, która tez w okresie zimy nie traci liści - i to jest możliwe również w naszym klimacie. Prace badawcze są prowadzone w wielu ośrodkach - uniwersytetach rolniczych, przyrodniczych w kraju (Kraków, Poznań).

Takie ściany-ogrody czy dachy należy rozwijać. Kraków powinien być przykładem. Można pomyśleć wzorem innych projektów na dotacje np. z funduszy ochrony środowiska, lub funduszy przeznaczonych na walkę ze smogiem.

Wertykalne ogrody to nie tylko estetyka ale również:

• lepsza psychika i poprawa samopoczucia – zieleń uspokaja i przyśpiesza procesy regeneracyjne w organizmie a co za tym idzie, jesteśmy bardziej przyjaźnie nastawieni do świata. Szczególnie, gdy szarość w mieście dominuje...
• zieleń to również ekrany w walce z hałasem, dźwiękiem – zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz. Zielona ściana redukuje poziom hałasu nawet o połowę. Zupełnie jak las blokujący dźwięki z przylegającej do niego trasy!
• lepiej się pracuje na tle zieleni – udowodniono, że dzięki zielonym ogrodom w biurze wydajność pracowników może podnieść się aż o 15%.
• wpływ na zdrowie – w otoczeniu zieleni zauważalny jest mniejszy odsetek zachorowań.
• zieleń na ścianach i dachach gromadzi wodę – pionowe ogrody zewnętrzne zbierają wodę deszczową i oczyszczają ją. Tym samym zapewniają wilgotniejsze powietrze. Badania wykazały, że niekiedy potrafią również osuszać mury obiektów budowlanych.

Walka ze smogiem wymaga nakładów finansowych, trafnej diagnozy, określenia zródeł smogu, trafnej strategii i konsekwencji w działaniu. Wymaga też konieczności uwzględnienia napływających zanieczyszczeń od sąsiadów - czyli musi być to walka zbiorowa,razem z sąsiadami. Ale w ekologii jest taka maksyma: ”myśleć globalnie, działać lokalnie”. W tej lokalnej walce, pojedynczej ściany z muralami, ściany w domu z odpowiednimi farbami, holle w budynkach z zielenią mogą i powinny być wykorzystywane w tej strategii.

Myśle, że Kraków - miasto smogu i smoka ma wiele do zrobienia w wykorzystaniu zarówno ekologicznych murali jak i ścian - ogrodów wertykalnych.

dr Zygmunt Fura, chemik. Od 1980 roku w Polskim Klubie Ekologicznym. Zajmuje się m. in. walką o czyste powietrze.

Zdrowy dom

Ład w przestrzeni